Yapı Kontrol
YAPI KONTROL
ULTRASONİK SES HIZI ÖLÇÜMÜ VE SCHMIDT ÇEKİCİ BİRLEŞİK OKUMASI İLE DAHA DOĞRU BASINÇ DAYANIMI TESPİTİ
“Ülkemizin aktif ve riskli deprem kuşağında olmasından dolayı malzeme kalitesi ve dayanıklılığı son derece önemli hale gelmiştir. Yapının durumu hakkında bilgi edinmenin ilk şartlarından biri beton basınç dayanımının belirlenmesidir. Beton basınç dayanımı, tek eksenel basınç yükü altında betonun ezilmemek için gösterebildiği direnme kabiliyeti olup, genel olarak beton kalitesinin belirlenmesinde ve sınıflandırılmasında kullanılır.
Beton basınç dayanımı, tahribatlı-tahribatsız yöntemler ile belirlenmektedir. Mevcut yapı elemanından alınan karot örneklerinin kırılması ile elde edilen basınç dayanımı güvenilir sonuçlar vermesine rağmen, yapı elemanı kesitinin azalmasına ve taşıma kapasitesinin düşmesine neden olmaktadır. Ayrıca daha yüksek maliyet ve iş gücü gerektirdiğinden, yapıya zarar vermeden daha kısa sürede ve düşük maliyet ile yaklaşık sonuçlar veren tahribatsız yöntemlerin kullanılması son yıllarda önemli hale gelmiştir.
Literatüre bakıldığında bazı araştırmacılar beton basınç dayanımının tahmininde tahribatsız yöntemlerden yapay zeka yöntemleri ve istatistiksel analizler kullanılarak çeşitli modeller ortaya koymuşlardır. Özellikle SONREB yöntemi ile beton basınç dayanımını belirlemek için birçok modeller öne sürülmüştür. Cristofaro vd (2020) ultrases geçiş hızı ve beton test çekicinin birlikte değerlendirilmesi prensibine dayanan bilimselliği test edilmiş mevcut SONREB tahmin modellerinin etkinliğini araştırmış ve yeni sonuçlar ortaya koymuşlardır.
Oluşturulan modellerde açıklayıcılık oranları göz önüne alındığında ultrases ve Schmidt çekici okumalarının tek tek ele alındığı modeller yerine her iki parametrenin birlikte değerlendirildiği SONREB metodunun daha güvenilir olacağı ortaya konulmuştur. Ayrıca YSA ve regresyon modellerinde veri setleri artırılarak açıklayıcılık oranı daha yüksek hata payı daha düşük modellerin elde edilebilirliği gözlemlenmiştir”*
Genel Tarama Tahribatsız Muayene tekniklerini kullanarak ve 2018 Deprem Yönetmeliği’ne göre belirlenen yapı düzensizliklerinin kontrolüyle gerçekleştirilen yapı denetimidir.
Genel taramada tahribatsız muayene için zemin veya bodrum kat olmak üzere bir kontrol alanı seçilir. Bu kontrol alanında TS EN 13791 normlarının öngördüğü şekilde tahribatsız muayene yapılır.
Bu amaçla 30 m3 lük deney alanından en az 9 adet alanda test yapılır.
Testler TS EN 12504 -2 Schmidt Hammer ve TS En12504-4UVSstandartlarına uygun olarak yapılır. Her iki yöntem de dayanım belirleme açısından farklı faktörlere bağlı olarak değişik sonuçlar vermekte ve hata payları yüksek olmaktadır. Bu nedenle iki sonuç SONREB korelasyonuyla birleştirilerek daha sağlıklı bir veri oluşturulması sağlanır.
Özellikle bodrum katlarında rutubet durumu gözden geçirilir varsa donatının açığa çıktığı bölgeler incelenir. Sağlıksız bir durum tespitinde mutlaka bina yönetimi uyarılır, donatıların incelme durumunu ve sağlığını incelemek amaçlı pas payının açılması ve incelenmesi talep edilir.
Kolonların %20 ‘sinde UPV cihazı ile genel tarama yapılır.
Binada kullanıcıların tespit ettiği taşıyıcı çatlakları mevcutsa kontrol edilir. UPV cihazı ile derinlik tespiti yapılır.
Tüm katlar dolaşılarak tasarım uygunsuzlukları denetlenir.
Seçilen 1 adet kirişte ve kolonda boyuna donatı ve etriye sıklıkları metal dedektör cihazı ile tespit edilir eğer mevcutsa bina projesi ile karşılaştırılır.
Genel Tarama 2 Tahribatsız Muayene tekniklerine ek olarak en az sayıda karot alınması ve 2018 Deprem Yönetmeliğine göre belirlenen yapı düzensizliklerinin kontrolüyle gerçekleştirilen yapı denetimidir. A-1 taramasında uygulanacak tüm denetim yöntemlerine ek olarak deney alanından TS EN 13791 normlarına uygun olarak 2 veya 3 adet 80 – 100 mm. çap aralığında karot alınması eklenir. Karot alınacak bölgeler denetim esnasında belirlenecek ve karot ekibi tarafından belirlenen bölgelerden numune alımı gerçekleştirilerek Çevre Şehircilik Bakanlığı onaylı test laboratuvarında sonuçlar analiz ettirilir. Çıkan karot sonuçlarına göre SONREB düzeltme çarpanı belirlenerek ölçülen tahribatsız muayene değerleri %95’e yakın yüksek bir doğrulukla değerlendirilir.
YAPI VE PROJE ANALİZİ
Beton basınç dayanımlarının çok düşük çıkması veya binada yapısal ve tasarımsal sorunlar olması durumunda tercih edilecek bir yöntemdir. Binanın deprem performansı hakkında çok daha detaylı bir bilgi verir.
Yapı Analizinin yapılabilmesi için binanın detaylı rölevesine ihtiyaç duyulmaktadır. Mevcut proje varsa bununla ilerlenebilir ancak yoksa röleve çalışması yapılmalıdır.
Genel tarama 2’de elde edilen beton basınç dayanımı değerlerine ek olarak bina taşıyıcılarının alt üst ve orta katta değişik kolon tiplerine göre örneklenerek pas payının kaldırılması ve donatı çap ve yerleşimlerinin kontrolü gereklidir. Örneklemeler ayrıca donatı tespit cihazı ile diğer taşıyıcılarda doğrulanır.
Temel ve zemin ile bilgilerin yapının projesinden elde edilmesi beklenmektedir. Ancak zemin etüdünün ayrıca yapılması ve doğrulanması yönetimin isteğine bağlıdır. İstenirse temel kenarından zemin etüdü kazısı yapılır veya sismik ölçüm metotları kullanılır.
Elde edilen bilgiler doğrultusunda yapının 3 boyutlu modeli oluşturulur ve 2018 Deprem Yönetmeliği’ne uygun olarak yapı deprem dayanımı hesaplanır. Hesaplamalar ve simülasyon raporlanır. Yapılan analiz bina hakkında önbilgi verir. Yapının deprem performans analizi değildir ve güçlendirme projesinde kullanılmaz.
Yapı performans analizi TBDY 2018 BÖLÜM 15.2 de belirtilen kapsamlı veya sınırlı bilgi edinme yönergelerine uygun olarak binadan bilgi toplanmasını ve yönetmelikte belirtilen modelleme ve analiz yönergelerine uygun olarak yapının 3 boyutlu modellenmesini, yapısal analizinin yapılmasını ve güçlendirme önerilerini kapsar.
Deprem yönetmeliğine uygun olarak güçlendirme veya iyileştirme ihtiyaçlarının belirlenebilmesi için mutlaka kapsamlı bir analiz gerçekleştirilmesi gerekir. Yapı performans analizi ancak bu konuda tecrübeli İnşaat Mühendisleri tarafından yapılabilir.
Bunun için:
Her kattan 3’er adet karot numunesi alınması
Taşıyıcı kolon ve kirişlerin %20 sinin sıyrılarak donatı kontrolü.,
Zemin etüdü ve kontrolü
Ancak yapı performans analizi tamamlanmış bir binanın güçlendirme tasarımı ve uygulama projeleri hazırlanabilir.